• Strona Główna
• Eurodieta
• 4 etapy odchudzania
• Produkty
• Blog
• Turystyka zdrowotna
• Kontakt

Autor: dr n. med. Jolanta Herda

Katedra Dietetyki WSNS w Lublinie, Kierownik dr n. farm. Marcin Mandryk

    Odżywianie jako jeden z istotnych elementów stylu życia, w myśl paradygmatu zdrowia wg La'Londa, w największym stopniu determinuje nasze zdrowie. Nieprawidłowości w tym zakresie prowadzą do zaburzeń w rozwoju fizycznym młodych ludzi, co głównie przejawia się w nasilającym się trendzie nadwagi i otyłości.
Otyłość określana jest jako epidemia końca XX wieku i narastającym problemem zdrowotnym i społecznym XXI wieku. U młodych ludzi to nie tylko defekt kosmetyczny, ale zespół wielu zaburzeń, w tym niskiej samooceny i obniżonego poczucia własnej wartości.[1,4]
    Gwałtownie narastający wzrost częstości występowania otyłości wśród dzieci
i młodzieży w krajach rozwiniętych i rozwijających się stał się punktem wyjścia do badań skali tego problemu. W jednym z nich, przeprowadzonym przez Instytut Matki i Dziecka
w reprezentatywnej grupie gimnazjalistów wykazano, że istnieje wiele nieprawidłowości
w stylu odżywiania się.[4]
    Do najczęściej pojawiających się nieprawidłowości w zakresie zachowań żywieniowych należą:
- niezbilansowana dieta: z przewagą energii pochodzącej z tłuszczów i węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym, z obniżeniem spożycia produktów mlecznych, owoców, warzyw i gruboziarnistego pieczywa;
- nieprawidłowy model żywienia: wyrażający się nieregularnością spożywania posiłków, wydłużaniem przerw miedzy nimi oraz nie spożywanie śniadań;
- podjadanie: zwłaszcza przekąsek wysokoenergetycznych i słodyczy, co związane jest z nieregularnością głównych posiłków. Podjadanie najczęściej dotyczy młodzieży nie spożywającej śniadań przed wyjściem do szkoły. Częste spożywanie słodyczy, słonych przekąsek oraz słodkich napojów wpływa na znaczne obniżenie dostarczania do organizmu produktów niezbędnych dla zdrowia, a także zwiększa ryzyko nadwagi i otyłości.

W ostatniej dekadzie wielu badaczy wskazuje, że problemy dotyczące postrzegania swojej nadwagi i niekorzystnego wyglądu oraz związanej z tym decyzji o podjęciu działań mających na celu redukcję masy ciała, stają się jednym z problemów zdrowotnych
i społecznych w populacji nastolatków, zwłaszcza dziewcząt w okresie dojrzewania, które mogą prowadzić do rozwoju anoreksji i bulimii.[4,5]
    Pojawiające się zaburzenia w wyniku niewłaściwego odżywiania się wskazują na częstsze podejmowanie działań mających na celu odchudzanie się i modyfikowanie masy ciała u dzieci i młodzieży, które można podzielić na kilka kategorii: racjonalne, nieracjonalne oraz ekstremalne czyli szkodliwe dla zdrowia (palenie tytoniu, tabletki odchudzające, przeczyszczające oraz prowokowanie wymiotów).

Tabela Nr 1. Stosowanie diet mających na celu redukcję masy ciała bądź planowanie podjęcia stosowania diet u nastolatków.


Tabela Nr 2. Stosowanie metod ekstremalnych (szkodliwych dla zdrowia) w celu redukcji masy ciała u nastolatków.

W badaniu dokonano próby samooceny zdrowia i wyglądu, zadowolenia z życia oraz poczucia własnej wartości w grupie badanych gimnazjalistów.[3] Oceniono również sprawność fizyczną, a także występowanie stanów emocjonalnych związanych z nadmiarem masy ciała, uwzględniając płeć, wiek i miejsce zamieszkania.

Tabela Nr 3. Samoocena własnego zdrowia i sprawności fizycznej u nastolatków.

Ważniejsze wyniki badania:

-    Jedynie u 1/3 nastolatków z nadmiarem masy ciała stwierdzono zadawalający poziom aktywności fizycznej;
-    W zakresie zachowań żywieniowych otyłych nastolatków największe nieprawidłowości dotyczyły modelu żywienia;
-    Wraz z wiekiem rósł odsetek dziewcząt otyłych nigdy nie spożywających śniadań;
-    Nie stwierdzono istotnych różnic w codziennym spożywaniu produktów niezbędnych dla zdrowia (owoce, warzywa, ciemne pieczywo, mleko);
-    W przypadku spożywania produktów niesprzyjających zdrowiu, istotne różnice wystąpiły na niekorzyść grupy kontrolnej (nieotyłej). Młodzież otyła spożywała słodycze dwukrotnie rzadziej niż ich otyli rówieśnicy;
-    Odsetek młodzieży otyłej podjadającej pomiędzy posiłkami zwiększał się w dniach wolnych od nauki;
-    Działania celem redukcji masy ciała podejmowała prawie połowa otyłej młodzieży, prawie cztery razy częściej niż grupa kontrolna;
-    Najczęściej stosowanymi metodami odchudzania się były: zwiększenie aktywności fizycznej, ograniczenie spożywania słodyczy (63% nastolatków) oraz ograniczenie ilości jedzenia (56% gimnazjalistów);
-    Spośród nieracjonalnych metod odchudzania się, uczniowie otyli w porównaniu
z grupą kontrolną istotnie częściej opuszczali posiłki i stosowali restrykcyjną dietę;
-    Ekstremalne metody odchudzania się, ponad dwukrotnie częściej stosowały otyłe dziewczęta;
-    Pomimo generalnie pozytywnej samooceny swojego zdrowia (85% ocen bardzo dobrych i dobrych), młodzież z nadmiarem masy ciała gorzej postrzegała swoje zdrowie;
-    Prawie połowa otyłej młodzieży pozytywnie oceniła swój wgląd, ok. 25% było niezadowolonych ze swojego wizerunku;
-    Ponad 1/3 otyłych nastolatków miała niskie poczucie własnej wartości;
-    Wśród otyłych, chłopcy istotnie częściej niż dziewczęta uważali, że wyglądają dobrze lub bardzo dobrze;
-    Ponad 3/4 nastolatków było zadowolonych z życia, chociaż odsetek ten był istotnie mniejszy w porównaniu z grupą kontrolną, czyli nie otyłych gimnazjalistów.

W jakim kierunku należy podążać ażeby poprawiać sposób odżywiania się
i minimalizować negatywne zdrowotnie skutki związane z otyłością?
Jako odpowiedź na zagrożenie zdrowia, gospodarki i rozwoju cywilizacyjnego Europy została podpisana Europejska Karta walki z Otyłością (Turcja, 15-17 listopada 2006 r.). Odpowiedzią Polski na inicjatywę WHO jest Narodowy Program Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez Poprawę Żywienia i Aktywności Fizycznej posiadający odzwierciedlenie w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2007-2015.[6]
W szkołach powinny być rozwijanie idee sieci szkół promujących zdrowie,
z uwzględnieniem edukacji zdrowotnej będącej fundamentalnym prawem każdego dziecka.[8] Istotną rolę w edukowaniu powinno zajmować indywidualne poradnictwo żywieniowe
i edukacja zdrowego żywienia. W tym obszarze istotną rolę powinny spełniać pielęgniarki pracujące z uczniami w środowisku nauczania i wychowania.[5]
Innowacyjność w medycynie a zdrowie nastolatków to możliwość pojawienia się w szkołach automatów ze zdrową żywnością, konkurencyjnych w odniesieniu do dotychczasowych
ze słodyczami i słodkimi napojami. Jest to jedna z propozycji działań w ramach Klastra Ekologicznej Żywności i Dietetyki, która może być rozwijana na terenie Lubelszczyzny.[7]
Wyniki przeprowadzonego badania wzbogaciły wiedzę na temat demograficznych
i psychospołecznych uwarunkowań stylu życia nastolatków z nadwagą i otyłością w okresie dojrzewania, postrzegania własnej osoby, samopoczucia i radzenia sobie z nadmiarem masy ciała.
Badania w zakresie stylu życia młodzieży powinny wskazywać kierunki w podejmowaniu działań z zakresu programów prewencyjnych i interwencyjnych oraz nowoczesnej edukacji zdrowotnej, skierowanej nie tylko do otyłych nastolatków, ale do całej ich populacji.

Piśmiennictwo:

1.    Oblacińska A., Małkowska A., Jodkowska M., Ostręga W.: Zdrowie i styl życia młodzieży u progu dorosłości. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, 2005
2.    Wojnarowska B., Sokołowska M.: Szkoła promująca zdrowie. Doświadczenia dziesięciu lat. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zdrowotnej, Warszawa, 2000
3.    Mazur J., Wojnarowska B., Kołoło H.: Zdrowie subiektywne, styl życia i środowisko psychospołeczne młodzieży szkolnej w Polsce. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2007
4.    Oblacińska A., Jodkowska M.: Otyłość u polskich nastolatków, epidemiologia, styl życia, samopoczucie. Instytut Matki i Dziecka. Warszawa, 2007
5.    Oblacińska A., Tabak I.: Jak pomóc otyłemu nastolatkowi? Rola pielęgniarki szkolnej i nauczyciela wychowania fizycznego we wspieraniu młodzieży z nadwagą i otyłością. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, 2006
6.    Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, Załącznik do Uchwały Nr 90/2007 Rady Ministrów z dnia 15 maja 2007
7.    Książek P.: Klaster Ekologicznej Żywności i Dietetyki, Lublin, 2008
8.    Woynarowska B., Sokołowska M.: Jak tworzymy szkołę promującą zdrowie? Pierwsze doświadczenia. Polski Zespół ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie, Warszawa, 1995.